صدا و سيما/ سه ماه مانده به اجلاس سران کشور‌هاي شرکت‌کننده در نشست تغييرات زيست‌محيطي کوپ۲۶ (Cop۲۶ climate summi)، دولت بريتانيا ۲۶ مرداد از طرح «راهبرد هيدروژن» خود رونمايي کرد که ادعا‌هاي حيرت‌انگيزي در آن مطرح شده است.
در حال حاضر هيدروژن نقش بسيار کوچکي در تأمين مجموعه سوخت و انرژي بريتانيا بازي مي‌کند. اما دولت اعلام کرده است که تا سال ۲۰۵۰ ممکن است تا ۳۵ درصد انرژي مصرفي در بريتانيا، از هيدروژن تأمين شود.
تقصيري نداريد اگر از اين سوخت اطلاع چنداني نداشتيد. حداکثر آشنايي بسياري از مردم با اين گاز، به انهدام آتشبارِ کشتي هوايي هيندنبورگ در سال ۱۹۳۷ برمي‌گردد.
امروزه هيدروژني که از انرژي تجديدپذير توليد مي‌شود، پاک است، بازده زيادي دارد، و مانند تمام گاز‌هاي قابل اشتعال، اگر درست مديريت شود، ايمن است.
به هر حال در آغاز کار جديدترين نسل زيرساخت‌هاي هيدروژني مشکلاتي نيز وجود داشته است؛ از جمله انفجار‌هايي در کاليفرنيا و کره جنوبي (هر دو در سال ۲۰۱۹) که موجب شد مردم آن نواحي به تاسيس و جاي‌گذاري تسهيلات سوخت هيدروژني اعتراض کنند.
البته اين‌ها موانع ناچيزي است و اين سوخت اخيراً مايه اميدواري به آينده بسياري از صنايعي شده است که مي‌کوشند تا وابستگي خود را به سوخت فسيلي کاهش دهند.
اين صنايع بايد هرچه سريع‌تر در پي کاهش آن وابستگي باشند. براي رسيدن بريتانيا به اهداف زيست‌محيطي تعيين‌شده، طبق قانون بايد ميزان انتشار گاز‌هاي گلخانه‌اي در آن کشور تا سال ۲۰۵۰ به صفر برسد و در اين برنامه بريتانيا قصد دارد تا سال ۲۰۳۵ انتشار اين گاز‌ها را تا ۷۸ درصد کاهش دهد.
بخش انرژي بريتانيا به سرعت در حال کربن‌زدايي است و استفاده از انرژي‌هاي تجديدپذير را هرچه بيشتر رواج مي‌دهد. بخش خصوصي حمل و نقل جاده‌اي نيز با افزايش تعداد وسايل نقليه برقي و ممنوعيت وسايل نقليه جديد داراي موتور احتراقي از سال ۲۰۳۰ به بعد، در مسير کاهش توليد کربن است. اما صنايع سنگين آن کشور هنوز برنامه مشخصي براي کاهش چشمگير توليد گاز‌هاي گلخانه‌اي ندارد.
اين پيشرفت‌ها در حکم «راهکار‌هاي سهل‌الوصول» براي کاهش انتشار گاز‌هاي گلخانه‌اي است و اگر مي‌خواهيم به هدف صفر شدن توليد کربن برسيم، ايجاد تغييرات ژرف‌تر و گسترده‌تر در اين زمينه ضروري است.
تغيير کاملِ نوع سوخت مورد استفاده از سوخت فسيلي به برق پاک، لزوماً گزينه‌اي براي بخش‌هايي مانند توليد فولاد، مواد شيميايي و ساير فرايند‌هاي سنگين توليدي، صنايع کشتيراني و هوافضا به شمار نمي‌آيد.
بخش اعظم صنايع سنگين نياز به حرارت و فشار زيادي دارد که از احتراق سوخت فسيلي ايجاد مي‌شود. اينجاست که پاي سوخت‌هاي پايه هيدروژني به ماجرا باز مي‌شود؛ سوختي که مي‌توان آن را در مقياس زياد داخل تجهيزات فعلي احتراقي استفاده کرد.
البته نگراني روزافزوني در پيوند با نحوه توليد سوخت‌هاي هيدروژني و اثرات نهايي آن‌ها بر محيط زيست مطرح است.
فرايند توليد هيدروژن خود مستلزم صرف انرژي زيادي است و تا وقتي که کل هيدروژن مورد نياز با استفاده از انرژي تجديدپذير مانند انرژي آبي يا خورشيدي توليد نشود، ممکن است تقاضاي فزاينده براي جانشيني سوخت فسيلي با سوخت هيدروژني، ما را گرفتار وابستگي بيشتر به سوخت فسيلي کند.
دولت بريتانيا به دو روش اصلي در توليد هيدروژن معروف به «هيدروژن سبز» و «هيدروژن آبي» تمايل دارد.
براي توليد «هيدروژن سبز»، آب را با الکتروليز به دو عنصر هيدروژن و اکسيژن تجزيه مي‌کنند و برق مورد نياز براي الکتروليز را از منابع تجديدپذير تأمين مي‌کنند.
براي توليد «هيدروژن آبي»، گاز طبيعي را در حضور مواد واکنش‌يار (catalyst) با بخار آب داغ مخلوط مي‌کنند تا هيدروژن و مونوکسيد کربن توليد شود. به اين مخلوط آب اضافه مي‌کنند تا مونوکسيد کربن به دي‌اکسيدکربن تبديل شود و هيدروژن بيشتري هم توليد شود. سپس با استفاده از فناوري «جمع‌آوري و ذخيره‌سازي کربن»، بالقوه بايد بتوان گاز دي‌اکسيد کربن حاصل‌شده را جمع و ذخيره کرد.
اما محققان دانشگاه‌هاي کرنل و استنفورد در پژوهشي که در ماه جاري منتشر کردند، هشدار داده‌اند که در چرخه عمر فرايند توليد هيدروژن آبي (در قياس با سوزاندن گاز طبيعي) از همان آغاز ۲۰ درصد و احتمالاً حتي بيشتر، گاز گلخانه‌اي توليد مي‌شود.
گروه «صلح سبز» از جمله نهاد‌هايي است که به دولت هشدار داده است که توليد هيدروژن آبي در اين طرح «از لحاظ محيط زيستي و اقتصادي فکر خوبي نيست.»
شرکت اينه‌اوس که بزرگترين آلاينده زيست‌محيطي در اسکاتلند و نيز يکي از بزرگترين توليدکنندگان هيدروژن در بريتانيا است، جزو شرکت‌هايي است که از اين راهبرد جديد دولت استقبال کرده است.
اين شرکت در بيانيه‌اي گفته است که «هم‌چنان توليد هيدروژن سبز با الکتروليز آب و با استفاده از برق حاصل از انرژي تجديدپذير را در اولويت» قرار مي‌دهد، اما «در کنار آن از توليد هيدروژن آبي نيز حمايت مي‌کند به شرط آن که کربن پديدآمده را بتواند از راه‌هاي ايمن جمع‌آوري، و در زير زمين ذخيره کند.»
دولت همچنين پيشنهاد مخلوط کردن هيدروژن با گاز طبيعي را براي مصارف خانگي مطرح کرده است. اين اقدام نيز موجب نگراني کساني شده است که خواستار تغييرات وسيع‌تر و کاهش هرچه بيشتر استفاده از ديگ‌هاي گازي براي توليد حرارت هستند. اما «اتحاديه انرژي و زيرساخت» که سخنگوي صنايع حرارتي است، از اين پيشنهاد استقبال کرده است.
مايک فاستر مديرعامل اين نهاد گفت: «خوشحاليم که مي‌بينيم دولت نيز به اهميت نقش اختلاط هيدروژن در شبکه براي کاهش انتشار کربن واقف است و نيازي نمي‌بيند که مصرف‌کنندگان خانگي ديگ‌ها و تأسيسات خود را عوض کنند. بسيار مهم است که گذار از سوخت فسيلي به هيدروژن باعث گسست در ارائه خدمات نشود و هزينه‌هاي زيادي به مصرف‌کننده تحميل نکند.»
«اين ترکيب، راهي براي کاهش چشمگير انتشار گاز‌هاي گلخانه‌اي بدون تغييرات زياد است که به نوبه خود به ما فرصت مي‌دهد زمينه را براي ايجاد تغييرات يکپارچه بعدي و گذار به استفاده صددرصدي از هيدروژن فراهم کنيم.»
برنامه دولت قطعاً شرکت‌هاي بيشتري را به سرمايه‌گذاري در فناوري هيدروژني ترغيب مي‌کند، اما موجب افزايش سريع تقاضا براي سوخت هيدروژني نيز مي‌شود. روي آوردن به توليد «هيدروژن آبي» به جاي «هيدروژن سبز» که واقعاً سودمندتر است، ما را گرفتار وابستگي بيشتر به سوخت‌هاي فسيلي مي‌کند که به بحران زيست‌محيطي دامن خواهد زد.
منبع: The Independent