ابزار سنگی ماقبل تاریخ که ۵۰ سال پیش در غاری در لهستان کشف شد، به تازگی به عنوان قدیمی‌ترین ابزارهای کشف شده در این منطقه شناخته شده است. ابزار کشف شده در «غار Tunel Wielki» بین ۴۵۰،۰۰۰ تا ۵۵۰،۰۰۰ سال قدمت دارند. این قدمت‌سنجی جدید می‌تواند به دانشمندان این امکان را بدهد که درباره‌ی انسان‌هایی که آن‌ها را ساخته‌اند، مهاجرت و سکونت آن‌ها در اروپای مرکزی اطلاعات بیشتری کسب کنند.
چارچوب زمانی محاسبه شده برای ساخت این ابزار سنگی نشان می‌دهد که این ابزارها توسط گونه‌ی انسانی منقرض شده «هوموهیدلبرگ» ساخته شده‌اند که به عنوان آخرین جد مشترک نئاندرتال‌ها و انسان‌های مدرن کنونی در نظر گرفته می‌شوند. این بدین معنی است که در زمانی که آب و هوای خشن اروپای مرکزی نیاز به سازگاری قابل توجهی داشته، انسان‌ها در این منطقه سکونت داشته‌اند.
این کشف به دانشمندان کمک می‌کند که بفهمند هوموهیدلبرگ‌ها با چه محدودیت‌هایی مواجه بوده‌اند و چگونه با این شرایط نامطلوب سازگار شده‌اند. غار Tunel Wielki در دهه‌ی ۱۹۶۰ حفاری شد و باستان‌شناسان دوباره در سال ۲۰۱۶ به این مکان بازگشتند. قدمت لایه‌های مواد موجود در این غار به حدود ۱۱،۷۰۰ سال پیش و عصر پارینه‌سنگی می‌رسد که تا ۴۰،۰۰۰ سال پیش امتداد دارد.
قدمت‌سنجی مواد با چیزی که باستان‌شناسان تا کنون از این غار مشاهده کرده بودند متفاوت بود. بررسی‌ها نشان داده بود که استخوان حیوانات کشف شده از این مکان به طور قطع بیش از ۴۰،۰۰۰ سال قدمت دارند. بنابراین، در سال ۲۰۱۸، باستان‌شناسان مجدداً به غار بازگشتند. آن‌ها یکی از بخش‌های غار را دوباره باز کردند و گسترش دادند و لایه‌های مختلف مواد انباشته شده در طول سال‌ها را به دقت بررسی کردند و مواد استخوانی بیشتری را برای تجزیه و تحلیل جمع‌آوری کردند.
آن‌ها دریافتند که لایه‌های بالایی واقعاً حاوی استخوان‌های حیواناتی است که در اواخر پلیستوسن و هولوسن زندگی می‌کردند. اما لایه‌ی پایین به‌طور مشخص قدیمی‌تر بود. این لایه حاوی استخوان‌های چندین گونه بود که نیم میلیون سال پیش می‌زیستند؛ «جگوار اروپایی، جد گرگ‌های خاکستری مدرن و خرس دنینگر.»
در لایه‌ای که استخوان‌های حیوانات از آن به‌دست آمد، چندین ابزار کامل مانند چاقو نیز به‌دست آمد. از آنجایی که این اقلام از همان لایه‌ی استخوان‌ها به‌دست آمدند، می‌توان حدس زد که سن آن‌ها بسیار شبیه است. با حفاری‌هایی که در سال ۲۰۱۸ در غار انجام شد، این نظریه تایید شد.
تا کنون تنها دو مکان شناخته شده در لهستان با ابزارهای مربوط به همان دوره وجود داشت؛ «Trzebnica و Rusko.» اما آثار باستانی غار Tunel Wielki متفاوت است. چندین سایت باستان‌شناسی در این منطقه شواهدی از سکونت انسان‌های باستانی را در خود داشته‌اند، ولی همه‌ی آن‌ها مکان‌های فضای باز هستند. یافتن مصنوعات مربوط به آن زمان در غار بسیار غیرمنتظره است.
کشف جدید نشان می‌دهد که نیم میلیون سال پیش مردم این منطقه در غارها اقامت داشته‌اند. آثاری پیدا شده که ممکن است نشان دهد افرادی که در آنجا اقامت داشته‌اند از آتش نیز استفاده کرده‌اند که احتمالاً این نشانه‌ها علائم آتش‌سوزی بوده است.
در مرحله‌ی بعد، تیم امیدوار است که به غار بازگردد تا استخوان‌های هوموهیدلبرگ‌ها را کشف کند. نتایج این تحقیق در Scientific Reports منتشر شده است.