پلاک خودرو و انواع آن به تفکیک رنگ، حروف و کد استان

از گذشته تاکنون انواع و اقسام پلاک ها بر روی وسایل نقلیه قرار گرفت، اما تقریباً از سال ۱۳۸۲ پلاک هایی بر روی خودروها نصب شدند که تنوع بیش تری دارند و برخی از آن ها رنگ و حروف متفاوتی دارند که نشان دهنده ویژگی خاصی است.

تاریخچه پلاک و شماره گذاری وسایل نقلیه در ایران

برای اولین بار در زمان وثوق الدوله و در سال ۱۲۹۸ بود که گاری ها و درشکه هایی که در شهر ها  تردد می کردند دارای پلاک شدند و در آن پلاک ها فقط از شماره استفاده شده بود. بعد از مدتی و در سال ۱۳۰۵ بلافاصله با ورود اولین خودرو به ایران پلاک گذاری آن ها شروع شد و مدتی بعد با افزایش تعداد خودروها مشخصات ثبت شده نیز افزایش یافت. در آن سال نام کارخانه، آدرس مالک، پلاک عقب، پلاک جلو و پلاک مالیات بر روی خودروها نصب می شد و هر کدام از آن ها برای موضوع خاصی استفاده می شدند.

با گسترش بیش تر به کارگیری خودروها در شهرهای مختلف نام شهرها نیز به پلاک نصب شده بر روی خودروها اضافه شد و در بالای آن ۴ عدد قرار می گرفت. رفته رفته علاوه بر اضافه شدن به تعداد اعداد، حروف الفبا و همچنین کد شهر نیز به پلاک خودروها اضافه شد و آخرین نسخه چنین پلاک هایی همان پلاک های لیزری بودند که در اوایل دهه هشتاد به کارگیری آن ها متوقف شد.

پلاک های ملی

در اوایل دهه هشتاد بود که پلاک هایی با شکل و شمایل جدید و همچنین چینش جدید از اعداد و حرف تولید شد و بر روی خودروها قرار گرفت. این پلاک ها به پلاک های ملی معروف شدند و چینش آن ها این گونه است که بعد از دو عدد، حرف مربوط به شهر مورد نظر درج می شود و سپس سه عدد دیگر قرار می گیرد. در سمت راست پلاک نوشته «ایران» و یک کد دو رقمی قرار می گیرد که کد دو رقمی مربوط به استان خودروست. برای مثال، ۱۱، ۲۲ و… مربوط به استان تهران بودند.

پلاک هایی که قبل از پلاک ملی بودند مربوط به شخص نمی شدند و متعلق به خودرو می شدند، یعنی با خرید و فروش خودروی مورد نظر تعویض پلاک صورت نمی گرفت، اما در پلاک های ملی، پلاک خودرو متعلق به فرد است و با تغییر مالکیت خودرو، پلاک نیز تعویض می شود تا پلاک فرد خریدار بر روی خودروی مورد نظر نصب شود.

چند نوع پلاک ملی وجود دارد؟
پلاک های ملی در ایران با رنگ ها و حروف های خاصی از هم متمایز می شوند و هر کدام از آن ها دارای نشانه خاصی است. به طور کلی، ۱۱ نوع پلاک برای خودروها و یک نوع پلاک برای موتور سیکلت ها وجود دارد که در ادامه همه آن ها بررسی می شود.

۱- پلاک خودروهای شخصی

پلاک های شخصی همان پلاک هایی هستند که بر روی خودروهای شخصی افراد نصب می شوند و پس زمینه آن ها به رنگ سفید است. در این پلاک ها از یک حرف از الفبا که نشان دهنده شهر خودرو و همچنین از یک کد دو رقمی که نشان دهنده استان خودروست استفاده می شود.

حروف های به کاررفته در پلاک های شخصی عبارتند از ب، ج، د، ژ (معلولان)، س، ص، ط، ق، ل، م، ن، و، هـ و ی.

۲- پلاک خودروهای معلولان و جانبازان

در پلاک های مخصوص معلولان و جانبازان به جای حروف الفبا از یک نماد استفاده شده است که نشان دهنده فردی است که بر روی ویلچر سوار است. این پلاک ها به این علت طراحی شده اند که در صورت قرارگیری این خودروها در محل پارک مخصوص این افراد، به راحتی بتوان خودروی مجاز را تشخیص داد و همچنین در دادن سهمیه بنزین و درمان نیز کارایی داشته باشد. در برخی از سامانه ها که نمی توان از نماد معلولان استفاده کرد به جای نماد مورد نظر از حرف «ژ» استفاده می شود. در این پلاک ها کدهای دو رقمی ۱۱ تا ۴۹ برای جانبازان و کدهای ۵۱ تا ۹۹ برای معلولان در نظر گرفته شده است.

۳- پلاک خودروهای گذر موقت

پلاک گذر موقت، که با حرف «گ» مشخص می شود، مخصوص خودروهایی است که به صورت موقت از خارج یا مناطق آزاد وارد ایران شده اند. در این پلاک ها زیر کد دو رقمی یک تاریخ درج می شود که نشان دهنده تاریخ ورود این خودرو به کشور است. اغلب خودروهایی که دارای پلاک گذر موقت اند به صورت معمول در کشور وجود ندارند و به خاطر مدل و لوکس بودنشان نسبت به خودروهای موجود، خاص محسوب می شوند، البته برخی دیگر از خودروهایی که برای تست فنی وارد خیابان ها می شوند نیز دارای پلاک گذر موقت اند تا شرکتی که قرار است آن را تولید کند بتواند تست های مورد نظر خودش را انجام دهد.  

۴- پلاک خودروهای مناطق آزاد

پلاک خودروهایی که در مناطق آزاد تردد می کنند نیز دارای پس زمینه سفید اند، اما در آن ها از حروف الفبا استفاده نشده است و فقط عدد را در پلاک می بینیم. در سمت چپ این پلاک ها نام شهر و همچنین نماد آن شهر نیز قرار دارد. از طرفی دیگر، در زیر اعداد فارسی همان شماره به صورت لاتین نیز نوشته می شود. البته از سال ۱۳۹۶ به بعد کد دو رقمی نیز به این پلاک ها اضافه شد که کد ۱۱ و … مخصوص پلاک های شخصی و کد ۱۲ مخصوص تاکسی هاست.

۵- پلاک تاکسی

پلاک تاکسی ها دارای پس زمینه زرد رنگ است و حرف «ت» که در بالای آن TAXI نوشته شده است نشانه آن است. کد دو رقمی پلاک تاکسی ها مربوط مرکز استانی است که تاکسی در آن جا کار می کند.

۶- پلاک خودروهای عمومی

پلاک عمومی مربوط به خودروهای حمل و نقل عمومی مانند تریلی ها، اتوبوس ها، مینی بوس ها و… است. حرف مشخص کننده این پلاک ها «ع» است و کد دو رقمی آن مربوط به مرکز استان خدمت خودروی عمومی مورد نظر است.

۷- پلاک خودروها و ماشین آلات کشاورزی

پلاک مخصوص ماشین آلات کشاورزی مانند تراکتور، کمباین و تیلرها دارای پس زمینه زرد و حرف «ک» است که خلاصه شده واژه کشاوری است. کد دو رقمی این پلاک ها مربوط به مرکز استانی است که در آن ثبت شده است.

۸- پلاک خودروهای دولتی

خودروهایی که توسط دولت خریداری می شوند و جزو اموال دولت محسوب می شوند دارای پلاکی با پس زمینه قرمز رنگ و حرف «الف» هستند.

۹- پلاک خودروهای نظامی

خودروهای نظامی نیز دارای پلاک های مخصوص به خود هستند و رنگ های پس زمینه آن ها می تواند سبز یشمی، کرم و آبی باشد. پلاک نیروی انتظامی با «پ»، سپاه با «ث»، وزارت دفاع با «ز» ، ارتش با «ش» و ستاد کل فرماندهی نیروهای مسلح نیز با «ف» شناخته می شوند.

۱۰- پلاک خودروهای تاریخی

برخی از خودروهایی که دارای قدمت بالا و همچنین خودروهای ویژه دارای پلاک خاصی هستند که نشان دهنده این خودروهاست. شکل این پلاک ها با دیگر پلاک های ملی متفاوت است، زیرا اکثر خودرو ای تاریخی دارای مکان کوچکی برای نصب پلاک هستند و برای این که محل نصب پلاک این خودروها دستخوش تغییر نشود، پلاک هایی با سایز کوچک تر نسبت به پلاک ملی برای این خودروها در نظر گرفته شد. رنگ پس زمینه این پلاک ها قهوه ای است و در سمت چپ آن عکس یک بنای تاریخی دیده می شود و در بالای شماره پلاک واژه تاریخی درج شده است. باید گفته شود در این پلاک ها از حروف الفبا استفاده نمی شود.

۱۱ – پلاک خودروهای سیاسی

خودروهای تشریفاتی و سفارتی در ایران دارای پلاک های متفاوتی هستند تا شناسایی آن ها راحت تر باشد و برای عبور از مسیرهای خاص مشکلی برای‌شان پیش نیاید. خودروهایی که پلاک سیاسی دارند بدون عوارض وارد کشور می شوند و اغلب نمونه مشابه آن ها را نمی توان در کشور پیدا کرد. رنگ پس زمینه پلاک های دیپلمات و سفارت خانه ای آبی است و حرف به‌کاررفته برای دیپلمات ها “D” و برای خدمات سفارت خانه ها “S” است. در بالای کد دو رقمی پلاک های دیپلمات کلمه «سیاسی» و برای پلاک های خدمات سفارت خانه ای کلمه «سرویس» نوشته شده است.

اما پلاک های تشریفات دارای پس زمینه قرمزند و بر روی آن ها واژه های تشریفات و PROTOCOL نوشته شده است. این پلاک ها مخصوص خودروهایی است که از طرف حکومت ایران برای مسافران سیاسی در نظر گرفته می شود و جزو اموال سفارت خانه ها محسوب نمی شود.

کل کل کردن، تصادف کردن و ایجاد مزاحمت برای این خودروها اصلاً توصیه نمی شود چون این خودروها بسیار خاص محسوب می شوند و خلاص شدن از شر قانون پس از بروز مشکل با این خودروها کار بسیار سختی است.

۱۲- پلاک موتورسیکلت

پلاک های موتورسیکلت فقط در پشت موتور نصب می شوند و در آن ها از حروف الفبا نیز استفاده نمی شود. یک عدد ۳ رقمی در بالای پلاک است که نشان دهنده محل صدور پلاک است و در زیر آن یک عدد ۵ رقمی وجود دارد که مربوط به خود موتور است.

شماره پلاک خودروها براساس کد شهر و استان

شماره پلاک ها در ایران براساس منطقه جغرافیایی کدگذاری می‌شود، به طوری که، هر استان و هر شهر کد اختصاصی خود را دارد.