یک گروه از اخترشناسان دانشگاه ینا و جاهای دیگر به بررسی یادداشت‌ها و پیشینه‌های پیشا-تلسکوپیِ رنگِ ستارگان از اروپا، مدیترانه، آسیای باختری (خاور نزدیک) و آسیای خاوری و همچنین نخستین بومیان در سرتاسر جهان پرداخته‌اند تا ستارگانی را بیابند که در هزاره‌ی گذشته تغییر رنگ چشمگیر داشته‌اند. دستاورد اصلیِ بررسی آنها اینست که ستاره‌ی شبان‌شانه (ابط‌الجوزا یا آلفا شکارچی- یک ابرغول سرخ در فاصله‌ی ۶۵۰ سال نوری زمین) به رنگی بسیار متفاوت با امروز ثبت شده بوده.
رالف نوهاوزر، استاد دانشگاه ینا می‌گوید: «مشاهدات تاریخی آگاهی‌های ارزشمندی در بسیاری از زمینه‌های اخترشناسی به ما می‌دهند. برای نمونه می‌توان از بازسازی فعالیت گذشته‌ی خورشید با لکه‌ها و شفق‌ها، تعیین مدار دنباله‌دارها و یا بررسی ابرنواخترها در کهکشان راه شیری نام برد.»
این استاد و همکارانش می‌افزایند: «ما یادداشت‌های پیشا-تلسکوپیِ ستارگان با روش‌های تاریخی-انتقادی را به عنوان آزمون تازه‌ای از مدل‌های تکاملی نظری و همچنین محدود کردنِ بهترِ جرم، سن و حالت فرگشتی ابرغول‌ها در نظر می‌گیریم. هدف ما این بود که نشان دهیم دو هزاره پیش از این، ابط‌الجوزا به رنگی متفاوت (غیر سرخِ) چشمگیری نسبت به ستاره‌ی کژدم‌دل (قلب عقرب) که همیشه سرخ‌فام دیده می‌شد گزارش شده بوده، هرچند که امروزه هر دو تقریبا به یک رنگ سرخ هستند.»
به گفته‌ی این گروه، سیما چیان، ستاره‌شناس دربار چین، حدود ۱۰۰ سال پیش از میلاد درباره‌ی رنگ‌های ستارگان نوشت: «سفید مانند شباهنگ است، سرخ مانند کژدم‌دل است، زرد مانند ابط‌الجوزا است، آبی مانند ناجذ (گاما شکارچی) است.»
نوهاوزر می‌گوید: «از روی این ویژگی‌ها می توان نتیجه گرفت که ابط‌الجوزا در آن زمان به رنگی میان شباهنگ و ناجذِ آبی/سفید و کژدم‌دلِ سرخ بوده. به طور جداگانه، پژوهشگر رومی هیگینوس هم حدود ۱۰۰ سال بعد توضیح داد که رنگ ابط‌لجوزا مانند سیاره‌ی زرد-نارنجیِ کیوان (زحل) بوده- بنابراین می‌توان رنگ پیشین ابط‌الجوزا را با دقتی از این هم بیشتر تعیین کرد.»
وی می‌افزاید: «نویسندگان روزگار باستان مانند بطلمیوس، نشانه‌های بیشتری در این باره به ما می‌هند که در آن زمان، ابط‌الجوزا در گروه ستارگان درخشان سرخ‌فامی مانند کژدم‌دل در صورت فلکی کژدم و پس‌رََونده (دبران) در صورت فلکی گاو نبوده است. نام یونانی کژدم‌دل به معنای “مانند بهرام” در رنگ است، در واقع از هزاران سال پیش سرخ‌رنگ گزارش شده و در فرهنگ‌های سراسر جهان با سیاره‌ی بهرام (مریخ) مقایسه شده است.»
«از گفته‌های ستار‌شناس دانمارکی، تیکو براهه می‌توان نتیجه گرفت که در سده‌ی ۱۶ میلادی، ابط‌الجوزا سرخ‌تر از دبران بوده. امروزه، ابط‌الجوزا را در رنگ و درخشش می‌توان با کژدم‌دل همسنجید.»
نوهاوزر می‌گوید: «نگاه به گذشته انگیزه‌هایی نیرومند و نتایجی مهم به ما می‌دهد. بسیاری از مشکل‌های اخترفیزیکی هست که بدون مشاهدات تاریخی به ندرت می‌توان آنها را حل کرد. این اقعیت که ابط‌الجوزا در دو هزاره‌ی گذشته رنگش از زرد-نارنجی به سرخ تغییر کرده، به همراه برآوردهای نظری به دانشمندان می‌گوید که جرم این ستاره حدود ۱۴ جرم خورشیدی است.»
نوهاوزر می‌گوید: «ابط‌الجوزا اکنون ۱۴ میلیون ساله است و گام‌های پایانی فرگشت خود را می‌گذراند. تا حدود ۱.۵ میلیون سال دیگر، این ستاره سرانجام در انفجاری ابرنواختر منفجر خواهد شد.»
این دانشمندان یافته‌های خود را در ماهنمانه انجمن سلطنتی اخترشناسی منتشر کرده است.
منبع: 1star7sky.com